Censuur en Democratie
maart 10, 2022Onlangs verscheen onderstaand bericht in het nieuws. Een gevaarlijke ontwikkeling vanuit verschillende perspectieven. Want wie kan op welke grond en met welke bevoegdheid van de ene op andere dag bepalen welke informatie je tot je mag nemen? Stof dus wat tot nadenken dient te nopen. Vandaar onderstaande overpeinzing als startpunt (geen conclusie) voor een discussie omtrent dit onderwerp. In het geval van lange tenen raad ik je aan om weg te klikken (er zit Sambal bij).
Dit stuk gaat niet over de discussie ‘wel of geen oorlog’, ‘westen goed, oosten slecht’ of wat dan ook maar in die richting. Ik vind dat we ons daar momenteel geen inhoudelijke mening over kunnen veroorloven. Derhalve zal ik evt. reacties in die richting afkappen en verwijzen naar een andere plek.
Columnpje – Overpeinzing
Kiezen we er nu voor om alles wat Russisch is op basis van afkomst (!) te blokkeren, censureren en te cancelen? Zijn we bereid om artikel 1 van de Grondwet zo eenvoudig aan de kant te schuiven, omdat het minder ‘convenient‘ is om in gesprek te gaan met iemand die in jouw ogen wel eens een boef zou kunnen zijn? Zonder bewijs te overleggen: “Algoritme aan op Rusland”.
Dat roept vragen op:
-Vinden we dat we mensen mogen manipuleren bepaald gedrag te vertonen, ook al komen ze zelf vreedzaam tot andere conclusies?
-Vinden we dat we, bij meerderheid, van de een op andere dag wetten mogen implementeren die mensen hun grondrechten inperken en daarmee sommige levens overhoop gooien?
-Vinden we dat we daarbij de informatiestromen die een bepaald gedachtengoed tegenspreken mogen afsluiten? En mogen we daarin bepalen wat iemand wel en niet als werkelijkheid mag hanteren?
Ziet niemand dan die roze olifant in de kamer staan? Zo eentje die ons het zicht ontneemt, waardoor we niet alles meer kunnen waarnemen? Of doen we juist ons best om maar niet aan die roze olifant te denken? Want die roze olifant heeft een naam net als zijn broer, zus, moeder en vader een naam hebben. En voor iedereen die wil beargumenteren dat roze olifanten niet bestaan, hier een duidelijk bewijs van het tegendeel:
Mijn ‘roze olifant bijdrage’ van vandaag is: Ik ga het niet over WOII hebben…
De huidige situatie levert dus vragen op, die we (wat we ook beslissen) niet onbeantwoord mogen laten. Wat je er inhoudelijk ook van vindt; dit gaat veel verder dan de onderliggende discussie over wie ’the good, the bad and the ugly’ is. Dit gaat namelijk óók over de organisatie van het land en de daarbij horende informatievoorziening. Iets waar we niet altijd even goed bij stilstaan. En dit gaat over het betekenis geven aan vaak misbruikte termen als ‘disinformatie’ en ‘misinformatie’. Mogen we we vanuit ons mooie vakgebied daar ondertussen misschien ook iets over zeggen en van vinden? Want het is belangrijk om te discussiëren over de kleur van de tegels, maar de kwaliteit van de lijm en de voeg houden die tegeltjes op hun plek. Maar goed, voldoende beeldspraak en ik dwaal af.
Ik weet het; er is oorlog en er dient opgetreden te worden en maatregelen getroffen. Daarbij is het een morele verplichting om ook morele keuzes te maken in welke maatregelen je wel of niet wilt treffen en welke zinvol zijn voor het doel dat je nastreeft. Daar hebben we in het verleden (in andere tijden) afspraken over gemaakt. Afspraken verbreek je niet eenzijdig; ook daar hebben we afspraken over.
De morele keuze die je kunt maken is er een van ‘potten en ketels’ en van ‘Hij die zonder zonde is’. Opkomen waar je voor staat op de manier die daarbij hoort (Geweldloos, Oog-om-oog of de zgn Tough Love benadering; wat je politieke smaak ook maar is). Iedere keuze heeft zowel positieve als negatieve gevolgen. Een morele keuze kun je alleen maken wanneer je alle (bekende) opties met alle gevolgen transparant kunt afwegen. En daar knelt de schoen. Censuur helpt daar niet in en veroorzaakt mogelijk eerder het tegenovergestelde.
De tweede is ‘het doel zinvol operationaliseren’ en dat raakt in dit geval onze IV-organisatie en (dus democratische) processen. Deze zijn immers (aanname!) onvoorwaardelijk met elkaar verbonden. Ze raken de afspraken die we met elkaar gemaakt hebben en waar we onze zogenoemde Rechtsstaat op hebben gebaseerd. Maatregelen hebben namelijk vaak ook ongewenste gevolgen en deze kunnen zwaarder wegen dan het korte termijnbeeld wat heerst (de roze olifant: hebben we wel alles afgewogen?). Daar zijn Grondrechten een handig hulpmiddel in, want deze zouden ervoor moeten zorgen dat hoog opgelopen emoties niet leiden tot allerhande ongewenste bijeffecten. Dit fenomeen hebben we de afgelopen jaren vaker zien optreden, en deze schaal is glijdend (hands down aub). We weten nog heel veel niet en dat geldt voor bijna ieder dossier momenteel. Derhalve stevenen ondertussen kuddes vol roze olifanten op onze Kamer af. Onze IV-processen dienen dus afgestemd te zijn op het verzamelen van een zo breed mogelijke data-verzameling met als doel de flanken te verkennen in plaats van deze te beperken. We kennen de effecten niet, want die zijn niet in kaart gebracht (dat zijn dus bestaande belangen die niet mee- of zelfs afgewogen zijn in de besluitvorming). Censuur helpt daar niet bij en leidt alleen maar tot meer olifanten tot je ziende blind wordt.
Het censureren heeft belangrijke voorziene en onvoorziene gevolgen. Ik vraag me ondertussen af of deze maatregel serieus afgewogen is en er geïnformeerde beleidsvorming heeft plaatsgevonden, of dat er sprake is van pure machtspolitiek (en dus propaganda in zichzelf)? Is ons eigen informatievoorzieningsproces goed en transparant genoeg om dit soort beslissingen op daadwerkelijk democratische grond te kunnen baseren (de vraag stellen is deze beantwoorden)? IF THEN; Hoe scheef is dan de schaats om te censureren?
Een korte overpeinzing in dit licht:
Informatie leidt tot belangenafweging en is de basis van ieder democratisch proces. Hoe opener deze informatie, hoe beter het democratisch proces functioneert. Daar MOET de politiek vanaf blijven (of daar MAG ze niet aan zitten), want het legitimeert de macht waar diezelfde politiek op gebaseerd is. Even kort op het manchet:
Het afsluiten van informatiestromen staat gelijk aan het niet serieus nemen van de kiezers in hun belangenafweging (het informatiefilter van wat jij bij jouw wereldbeeld vindt passen) die dezelfde politiek aan hun zetels hebben geholpen (alhoewel; de EC, die dit voorstel voorbereid hebben is niet door de burger verkozen en het is nog maar de vraag welk mandaat ze in dezen denken te hebben). Censuur is een klap in het gezicht van ‘de Rechtsstaat’ dus! En helemaal de massa-censuur die nu plaatsvindt.
Hoe dit ook gespinned, geframed of verdraaid wordt: dit is fundamenteel onjuist en zouden we nooit en te nimmer mogen toestaan. En fundamenteel betekent dat het huis instort als je het fundament weghaalt. Wanneer we als Westerse Samenleving niet in staat zijn onze eigen belangenafweging objectief en transparant te presenteren (en dat kunnen, of willen, we simpelweg nog niet), dan mogen we die van een andere orde in de Samenleving niet onderdrukken. Ik zeg wel eens dat het nadeel van democratie is dat iedere stem geluid maakt; ook hier. Wanneer dat ook nog eens betekent dat een dergelijke maatregel de eigen politieke positie versterkt tov van andere posities BINNEN het eigen democratisch bestel, dan is dat een neveneffect wat vanuit je democratisch principe altijd zwaarder dient te wegen dan de maatregel. Of in ieder geval zo zwaar dat je voor deze overtreding van de Grondwet direct een Grondwetswijziging dient in te dienen. Afspraak is afspraak toch (tough love, sorry)? En het is niet dat we daar geen procedures voor hebben die we kunnen laten meebewegen met het belang van een uitspraak. Trek bijv. de oude referendumwet (en noem het de spoed-informatiewet oid) uit de kast en stem voor directe implementatie en je hebt binnen no-time een stemmingsmonitor geïmplementeerd. Willen is kunnen.
Data is politiek hoorde ik een invloedrijk persoon een tijdje geleden vertellen en ik denk (vanuit mijn achtergrond) dat dit op verschillende momenten in het IV-proces klopt. Het normaliseren, vastleggen en meewegen, evenals het niet normaliseren, niet vastleggen en niet meewegen van data is een politieke keuze, welke gebonden is aan de regels van de Rechtsstaat. De politieke keuze kan en mag niet dezelfde Rechtsstaat uithollen als waar ze uit ontstaan is. In de biologie hebben we daar een woord voor; ‘parasitair’ en uiteindelijk is dat voor niemand goed nieuws.
Ik weet; in love and war…. maar ik vraag me met de dag meer af welke oorlog we in het hier en nu aan het voeren zijn… Ik denk wel te weten dat de publieke opinie niet meer publiek is en dat baart me zorgen.
Misschien toch nog een kleine voetnoot bij deze stelling: deze column gaat nogmaals nadrukkelijk niet over de aanleiding van de maatregelen (die mening deel ik met de meeste), maar meer over de gevolgen en over de (wat wij noemen) borging en governance. Over de manier waarop de aanleiding wordt geanalyseerd en wat er vervolgens mee gedaan wordt. Op al dan niet transparante wijze.
Vanuit BIM-perspectief gaat er dus iets mis in de vertaling van Richtinggeven naar Operatie. De uitvoering van de IV-processen strookt niet meer met de afspraken op politiek-democratisch niveau. Deze constatering zou moeten leiden tot of aanpassing\herstel van de operationele processen of als feedback moeten leiden tot herziening van het beleid. Eitherway, ook in onze informatievoorziening en de organisatie daarvan dienen we de rechtstatelijke uitgangspunten transparant toe te passen. Ik schrijf wel vaker over de #WOO, die hier in belangrijke mate kan bijdragen aan de transparantie, maar ik denk ook in het bijzonder aan de ’10 Beginselen van behoorlijke ICT’, van Arjan Widlak (Kafkabrigade), die in de daadwerkelijke uitvoeringskeuzes (IV-projecten) een belangrijke rol kunnen spelen.
Voorlopige stellingname: We missen momenteel te veel informatie dat er eigenlijk alleen maar misinformatie overblijft in onze beleids- en besluitvorming.